W listopadzie 1918 roku, po 123 latach zaborów, Polska odzyskała niepodległość. Ten długo oczekiwany moment był możliwy dzięki wytrwałości i poświęceniu polskiego społeczeństwa, które przez dziesięciolecia niewoli pielęgnowało język, kulturę i narodową tożsamość. Ruchy patriotyczne i inicjatywy edukacyjne pozwalały przekazywać młodym pokoleniom wartości narodowe i podtrzymywały ducha walki, mimo represji, rusyfikacji i germanizacji.
Na początku XX wieku spory między zaborcami – Rosją oraz Niemcami i Austro-Węgrami – dawały Polakom nowe nadzieje. „Wizja wojny ogólnoeuropejskiej, a w związku z tym umiędzynarodowienie sprawy polskiej, stawała się coraz bardziej realna” – wyjaśnia dr Piotr Szlanta. Polskie organizacje paramilitarne, takie jak Strzelec czyZwiązek Strzelecki, przygotowywały młodzież do walki o niepodległość. Józef Piłsudski, związany z organizacjami niepodległościowymi, stanął na czele tworzących się Legionów Polskich, które od 1914 roku walczyły u boku państw centralnych, licząc na ich wsparcie dla sprawy polskiej.
Akt 5 listopada 1916 r., podpisany przez cesarzy Niemiec i Austrii, był krokiem, który miał przyciągnąć Polaków, obiecując odrodzenie państwa polskiego, ale brak jasno określonych granic i brak rzeczywistej suwerenności rozczarował społeczeństwo. „Wszystkim stało się jasne, że chodziło im jedynie o pozyskanie polskiego rekruta” – zaznacza dr Szlanta.
Z biegiem wojny Polska Organizacja Wojskowa (POW) i inne grupy, dotychczas współpracujące z państwami centralnymi, zaczęły odsuwać się od tego sojuszu. W 1917 roku Piłsudski zerwał współpracę z Niemcami, za co został internowany w Magdeburgu. Z czasem sprawa polska zyskiwała zwolenników wśród przywódców ententy, a prezydent USA Woodrow Wilson w swoim słynnym orędziu z 1918 roku włączył postulat niepodległości Polski jako jedno z kluczowych żądań powojennych.
W październiku i listopadzie 1918 roku, wraz z upadkiem państw centralnych, Polacy zaczęli tworzyć niezależne instytucje państwowe. Powstawały ośrodki władzy, jak Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie i Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego, który zapowiadał ambitne reformy społeczne.
10 listopada 1918 roku Józef Piłsudski powrócił do Warszawy. W obliczu narastającego chaosu, Niemcy liczyli, że dzięki swojemu autorytetowi zaprowadzi spokój i umożliwi bezpieczny powrót wojsk niemieckich z frontu wschodniego. Dzień później Rada Regencyjna przekazała mu pełnię władzy wojskowej i cywilnej, a on sam objął tytuł Naczelnika Państwa. Jak podsumowuje dr Szlanta, był to moment, w którym „rozpoczął się nowy etap w historii Polski” – trudna walka o kształt granic i przyszłość odrodzonej Rzeczypospolitej.
Czytaj cały artykuł: Polskie drogi ku niepodległości – wersja rozszerzona
