Kaplica św. Gertrudy, wzniesiona w 1409 roku, przez wieki pełniła funkcję miejsca modlitwy dla podróżnych i pielgrzymów, a także dla mieszkańców pobliskiego dworu zakonu joannitów. Jej los zmieniał się wraz z burzliwą historią – podczas reformacji utraciła swoje pierwotne przeznaczenie sakralne, a w okresie wojny trzydziestoletniej przekształcono ją w stodołę i stajnię. W 1684 roku kaplica została gruntownie odrestaurowana, poświęcono ją na nowo pod wezwaniem św. Jana, zyskując nazwę kaplicy Świętojańskiej. Modernizacja w stylu neogotyckim miała miejsce w 1865 roku. Pomimo licznych perturbacji, kaplica przetrwała aż do II wojny światowej, po której została częściowo zniszczona. Obecnie w ruinach można odnaleźć jeszcze pozostałości jej dawnych zdobień, co czyni z niej cenny świadek minionych epok.
Kaplica była orientowaną budowlą salową, usytuowaną poza obrębem murów miejskich przy szlaku przed Bramą Świecką, na planie prostokąta o wymiarach 16,6 x 11,3 metra. Elewacje wzbogacały przypory, ostrołukowe okna z profilowanymi obramieniami oraz portal wejściowy po stronie południowej. Wnętrze kryło sklepienie krzyżowo-żebrowe, a ściany były ozdobione malowidłami. Na posadzce znajdowały się wieloboczne ceramiczne płytki, nadające wnętrzu wyjątkowy klimat. Dziś z tej konstrukcji zachowały się jedynie mury obwodowe po stronie zachodniej oraz część muru południowego, wciąż widoczne są też otwory wejściowe i okienne, choć już bez maswerków. W ruinach można odnaleźć fragmenty gotyckich polichromii i ceramicznych płytek podłogowych.
Przed Bramą Świecką znajdował się również kolejny cmentarz przy kościele św. Gertrudy. Cmentarz ten, otaczający dawną kaplicę, wykorzystywany był szczególnie w czasie epidemii, stając się miejscem pochówku zmarłych z pobliskiego przytułku oraz ofiar zarazy, w tym dżumy. Kaplica i cmentarz stanowiły niegdyś integralny punkt w miejskiej przestrzeni sakralnej i zarazem cmentarnej. Augustin Kehrberg wspomina, że przy wejściu do ogrodów Sydowów, nieopodal Bramy Świeckiej, znajdował się plac zwany Stadthoff, niegdyś należący do żeńskiego klasztoru, wraz z kaplicą przynależącą do tego miejsca, która w XVI wieku również została sprofanowana i użyta jako stodoła i obora.
W 1683 roku przeprowadzono generalny remont, obejmujący dach, podłogę, ambonę, chór, ławy i okna. 29 sierpnia tego roku, w dzień ścięcia św. Jana, pastor Georg Caspar Wittscheibe wygłosił inauguracyjne kazanie, poświęcając kaplicę na nowo jako kaplicę Świętojańską (Johanniskapelle). W kaplicy znajdował się bogato zdobiony ołtarz-tryptyk, pochodzący jeszcze z czasów katolickich, przedstawiający dwie postacie kobiece, św. Jerzego walczącego ze smokiem oraz sceny z życia Chrystusa. W 1719 roku do kaplicy przeniesiono rzeźbę „Głowa św. Jana na misie” z kościoła Mariackiego, co dodało jej dodatkowej wartości religijnej i historycznej. Z czasem kaplica była używana jedynie okazjonalnie, co doprowadziło do kolejnych uszkodzeń, wymagających napraw dachu w 1714 roku i odnowienia polichromii przez malarza H. Boltzmanna w 1722 roku.
Od lat siedemdziesiątych XVIII wieku, zgodnie z zapiskami w księgach zgonów, pochówki odbywały się na dwóch głównych cmentarzach: przy kaplicy św. Jerzego oraz przy kaplicy św. Gertrudy. Te dwa miejsca pełniły wówczas rolę cmentarzy miejskich, będąc oazą spokoju i pamięci dla zmarłych. Cmentarz przy kaplicy św. Gertrudy, nieopodal Bramy Świeckiej, stał się ważnym elementem miejskiej historii, który przetrwał w zapiskach i wspomnieniach, jak i w samych ruinach, które zachowały swój wyjątkowy, tajemniczy urok do dziś.
